"Παραμυθάς". Ένας χαρακτηρισμός του οποίου την καλή έννοια ελάχιστοι έχουν καταφέρει να κερδίσουν τα τελευταία χρόνια: σκηνοθέτες όπως ο Steven Spielberg και ο George Lucas, ίσως, αλλά περισσότερο ως storytellers για την ικανότητά τους να αφηγούνται το φανταστικό. Αυτός, όμως, που έχει κερδίσει τον τίτλο αυτό με το σπαθί του είναι ο κύριος Hayao Miyazaki, ο 70χρονος Γιαπωνέζος σκηνοθέτης, συγγραφέας και καρτουνίστας.
Ας δούμε, λοιπόν, ποιός είναι ο εκπληκτικός κύριος Miyazaki και πως κατάφερε να γίνει ο μεγαλύτερος "παραμυθάς" του τελευταίου αιώνα...
Ο Hayao Miyazaki γεννήθηκε το 1941 σε ένα προάστειο του Τόκυο. Ο πατέρας του ήταν ιδιοκτήτης μιας εταιρίας που κατασκεύαζε εξαρτήματα για τα γιαπωνέζικα πολεμικά αεροσκάφη Zero. Ο Miyazaki είχε αρχίσει από μικρός να βρίσκεται ανάμεσα σε αεροσκάφη και να τα σχεδιάζει, κι έτσι ανέπτυξε την αγάπη του για την ιδέα της πτήσης και όλων των ειδών τις ιπτάμενες μηχανές, μοτίβα που εμφανίζονται σε πολλές από τις ταινίες που σκηνοθέτησε αργότερα. Παρ'οτι σπούδασε πολιτικές επιστήμες και οικονομικά, ο Miyazaki βρέθηκε σε νεαρή ηλικία να δουλεύει ως καρτουνίστας στην εταιρεία παραγωγής Toei. Γρήγορα απέκτησε καλό όνομα ως καλλιτέχνης, και το 1971 μετακινήθηκε στην εταιρεία A Pro και άρχισε να σκηνοθετεί επεισόδια τηλεοπτικών σειρών κινουμένων σχεδίων. Το 1979 σκηνοθέτησε την πρώτη του ταινία κινουμένων σχεδίων μεγάλου μήκους και 6 χρόνια αργότερα, το 1985, ίδρυσε το Studio Ghibli, το διασημότερο studio παραγωγής κινουμένων σχεδίων της Ιαπωνίας το οποίο έχει αναδείξει αρκετούς νεότερους σκηνοθέτες και καρτουνίστες (μεταξύ των οποίων και τον γιο του Miyazaki, Goro) και έχει κυκλοφορήσει μερικές από τις πιο επιτυχημένες οικονομικά και καλλιτεχνικά ταινίες anime (γιαπωνέζικων κινουμένων σχεδίων) όλων των εποχών.
Ας πάρουμε μία γεύση, λοιπόν, από τις ταινίες που δημιούργησε (σκηνοθέτης και σχεδιαστής σε όλες, συγγραφέας στις περισσότερες) ο Hayao Miyazaki:
The Castle Of Cagliostro (1979)
Πρόκειται για την δεύτερη από μία σειρά ταινιών κινουμένων σχεδίων με ήρωα τον Λουπέν τον 3ο, μακρινό απόγονο του θρυλικού κλέφτη Αρσέν Λουπέν. Δεδομένου του πως πρόκειται για την πρώτη ταινία που σκηνοθέτησε ο Miyazaki, είναι αρκετά περιορισμένος από το γεγονός πως εργάζεται πάνω σε έναν ήρωα που δεν δημιούργησε ο ίδιος και δεν είναι δική του πνευματική ιδιοκτησία αλλά του studio. Παρά το γεγονός αυτό, όμως, ο Miyazaki αφήνει στην ταινία "αποτυπώματα" που θα τον ακολουθούν σε όλη του την καριέρα: Οι χαρακτήρες δεν είναι τόσο "μονοδιάστατοι" όπως πριν, το θέμα της φύσης και του περιβάλλοντος εμφανίζεται (έστω και σαν σκηνικό), και οπτικά η ταινία δείχνει από νωρίς την εμμονή του Miyazaki στις μικρές λεπτομέρειες που κάνουν την εικόνα να μοιάζει πιο πραγματική, όσο "καρτουνίστικοι" και αν είναι οι πρωταγωνιστές. Η ταινία, μάλιστα, έχει καταταγεί πέμπτη στη λίστα του γιαπωνέζικου Υπουργείου Πολιτισμού με τις καλύτερες ταινίες anime.
Nausicaa Of The Valley Of The Wind (1984)
Το αριστούργημα, για πολλούς, του Hayao Miyazaki βασίζεται πάνω στο ομότιτλο manga (γιαπωνέζικο comic) που έγραψε και σχεδίασε ο ίδιος. Πρόκειται για την ιστορία ενός κόσμου ρημαγμένου από έναν αποκαλυπτικό πόλεμο που προηγήθηκε. Σκόρπιες ομάδες επιζώντων έχουν ιδρύσει πόλεις/κράτη γύρω από τη "Θάλασσα της Σήψης", ένα αχανές δηλητηριώδες δάσος που γεννήθηκε από την μόλυνση των πυρινικών αποβλήτων και είναι γεμάτο γιγάντια μεταλλαγμένα έντομα. Η Nausicaa, πριγκήπισσα σε μία από αυτές τις πόλεις/κράτη, έχει μια ιδιαίτερη δυνατότητα επικοινωνίας με αυτά τα έντομα. O Miyazaki, κινούμενος στην αγαπημένη του συνήθεια των δυνατών και αποφασισμένων γυναικείων χαρακτήρων, βάζει την ηρωίδα να επωμίζεται τη δύσκολη αποστολή της αποτροπής του πολέμου που ετοιμάζεται να ξεσπάσει ανάμεσα στα κράτη των επιζώντων. Η ταινία έχει έντονο οικολογικό μήνυμα, καθώς η ηρωίδα παρουσιάζεται ως ένα άτομο με βαθιά αγάπη και σεβασμό για όλες τις μορφές της ζωής, από τα δηλητηριώδη φυτά της "Θάλασσας της Σήψης" μέχρι τα γιγάντια έντομα, και η καταστροφή του κόσμου και η μετάλλαξη της φύσης έχουν προκληθεί από τον πόλεμο και την απληστία των ανθρώπων. Τα βασικά μοτίβα της δουλειάς του Miyazaki εμφανίζονται για πρώτη φορά σε πλήρη ανάπτυξη (οικολογία, χαρακτήρες που δεν είναι απλώς "καλοί" ή "κακοί", δυνατοί και "φεμινιστικοί" γυναικείοι χαρακτήρες) και οπτικά η ταινία μπορεί να περιγραφεί με μία μόνο λέξη: Απόλαυση! Ο Miyazaki έχει δημιουργήσει έναν αλλιώτικο ολόκληρο κόσμο από το μηδέν δίνοντας έμφαση ακόμα και στις παραμικρές λεπτομέρειες και σχεδιάζοντας ένα ολόκληρο μεταλλαγμένο οικοσύστημα με κανόνες που μοιάζουν σαν να τους γέννησε η ίδια η φύση, ακόμα και για τα παραμικρά ζωύφια που απλώς περνούν από τη γωνία κάποιου πλάνου. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως μόλις πριν ένα μήνα (Αύγουστο του 2010) ο διάσημος αμερικάνος κριτικός κινηματογράφου Roger Ebert, με αφορμή την κυκλοφορία της ταινίας σε blu-ray, τη χαρακτήρισε ως "αριστούργημα".
Η πρώτη ταινία που δημιούργησε ο Miyazaki στο νεοσύστατο Studio Ghibli αφηγείται την ιστορία της Sheeta, ενός κοριτσιού που έχει στην κατοχή της ένα πολύτιμο φυλαχτό. Σύμφωνα με τον θρύλο, οι άνθρωποι στις αρχαίες εποχές είχαν φτιάξει ολόκληρες πόλεις που πετούσαν στον αέρα. Λόγω, όμως, μιας άγνωστης καταστροφής οι πόλεις αυτές καταστράφηκαν όλες και οι άνθρωποι αναγκάστηκαν να ξαναζήσουν στο έδαφος όπως πριν. Μία μόνο πόλη, όπως λέει ο θρύλος, έμεινε απείραχτη: η Laputa, που εξακολουθεί να ίπταται κρυμμένη μέσα στα σύννεφα μιας τρομακτικής καταιγίδας. Το φυλαχτό της Sheeta είναι φτιαγμένο από το ίδιο υλικό που κρατά την Laputa στον αέρα, γι'αυτό το κορίτσι γίνεται στόχος πειρατών αλλά και στρατιωτικών. Μοναδική της βοήθεια είναι ο Pazu, ένας νεαρός ανθρακωρύχος που την βρήκε και την βοήθησε μετά από την πρώτη προσπάθεια των πειρατών να κλέψουν το φυλαχτό της. Η ταινία έχει και αυτή σε πρώτο πλάνο τα χαρακτηριστικά του έργου του Miyazaki: Γυναίκα ως κεντρικός ήρωας, περιβαλλοντικά και αντιπολεμικά μηνύματα και χαρακτήρες που ξεπερνούν τους απλούς περιορισμούς του "καλού" και του "κακού". Η εμμονή του σκηνοθέτη με την πτήση και τις ιπτάμενες μηχανές είναι ακόμα πιο κεντρική και για πρώτη φορά ο Miyazaki παρουσιάζει όχι μόνο την καταστροφική, αλλά και την ευεργετική πλευρά της τεχνολογίας. Από οπτικής πλευράς η ταινία είναι πανέμορφη και η δράση πλούσια με σκηνές από κυνηγητά με τρένα ως εναέριες μάχες. Η ταινία, μάλιστα, αναδείχθηκε ως το δεύτερο καλύτερο anime όλων των εποχών από 80.000 άτομα που συμμετείχαν σε έρευνα του γιαπωνέζικου Υπουργείου Πολιτισμού το 2007.
Η πιο "παιδική" από τις ταινίες του Miyazaki ακολουθεί 2 αδερφές, την 10χρονη Satsuki και την 4χρονη Mei καθώς μετακομίζουν με τον καθηγητή πατέρα τους σε μια αγροτική επαρχία της Ιαπωνίας. Τα κορίτσια δεν έχουν, μόνο, να προσαρμοστούν στο νέο τους περιβάλλον αλλά γνωρίζονται και με τα φιλικά "πνεύματα" του διπλανού δάσους, ιδιαίτερα με τον Totoro του τίτλου (που, παρεμπιπτόντως, έγινε και η μασκώτ του Studio Ghibli μετά την κυκλοφορία της ταινίας). Ο Miyazaki φέρνει πάλι σε πρώτο πλάνο την ομορφιά της φύσης όταν αυτή μένει καθαρή και απέιραχτη από τους ανθρώπους, και αυτή τη φορά τη συμπληρώνει με μια εμφανή νοσταλγία για τις λαϊκές παραδόσεις μιας πιο "αγνής" εποχής. Είναι η πρώτη ταινία του Miyazaki όπου η υπόθεση δεν προχωρεί μέσα από εντάσεις, συγκρούσεις και απειλές αλλά βασίζεται κυρίως στην εμπειρία, την εξερεύνηση από τα δύο κορίτσια και τις απλές, καθημερινές καταστάσεις που συναντούν, τις οποίες "φιλτράρει" μέσα από ένα παιδικό βλέμμα όπου το υπερφυσικό γίνεται φυσικό μέρος της παράδοσης. Ο απολύτως πειστικός τρόπος με τον οποίο φέρονται τα κορίτσια και αντιδρούν στις καταστάσεις που συναντούν δείχνει τη λεπτομέρεια με την οποία ο Hayao Miyazaki παρατηρεί τον πραγματικό κόσμο γύρω του και τον μεταφέρει στις ταινίες του. Πλούσια σε ανθρωποκεντρική κωμωδία με τον τρόπο που παρατηρεί τα δύο πειστικότατα, σχεδόν αληθινά κορίτσια, η ταινία εκπέμπει μια "ζεστασιά" που συμπληρώνεται από λίγη θλίψη, λίγο φόβο, λίγο θαυμασμό και λίγη διδακτικότητα, όπως και η ίδια η ζωή.
Στην ταινία αυτή ο Miyazaki αγγίζει ένα από τα αγαπημένα του θέματα, αυτό της ενηλικίωσης, και το προχωρεί ακόμα πιο μακριά εξετάζοντας την ίδια τη φύση της δημιουργικότητας και του ταλέντου, όπως και της δυσκολίες που συναντά κανείς καθώς ωριμάζει και ολοκληρώνεται ως άτομο είτε μέσα από τη σκληρή δουλειά, είτε από την τύχη ή την αυτοπεποίθηση που έχει. Η Kiki είναι μια 13χρονη εκπαιδευόμενη μάγισσα η οποία φεύγει από το χωριό της και την προστασία των δικών της, ακολουθώντας το έθιμο που θέλει τις μάγισσες να ζουν μόνες τους για 1 χρόνο μόλις γίνουν 13 χρονών προκειμένου να αποφασίσουν τί θέλουν να γίνουν στη ζωή τους. Παρέα, λοιπόν, με τον Jiji, τον ομιλώντα "εξυπνάκια" γάτο της, η Kiki μετακομίζει στην πόλη, πιάνει δουλειά σε ένα αρτοποιείο και, παράλληλα, μέσα από τις καταστάσεις που συνατά και τις γνωριμίες και φιλίες που κάνει προσπαθεί να ανακαλύψει ποιά πραγματικά είναι και τί ζητά από την υπόλοιπή της ζωή. Η ταινία ήταν η πρώτη στη συνεργασία του Studio Ghibli με τη Disney και έγινε η πιο πετυχημένη ταινία της χρονιάς στην Ιαπωνία με εισπράξεις 170 εκατ. γιεν (σχεδόν 19 εκατ. δολλάρια). Η Disney στη βάση της νέας συνεργασίας της με το Studio Ghibli κυκλοφόρησε την ταινία σε βίντεο στις ΗΠΑ, το οποίο πούλησε τον ίδιο χρόνο 1 εκατομμύριο αντίτυπα και ανακυρήχθηκε από το έγκυρο περιοδικό Entertainment Weekly ως το βίντεο της χρονιάς.
Η πιο "ενήλικη" ταινία του Miyazaki διηγείται την ιστορία ενός αντι-φασίστα αεροπόρου του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου, ο οποίος μετά από κάποιο επεισόδιο (που απλώς υπενίσσεται στην υπόθεση) έχει πέσει θύμα μιας κατάρας που τον έχει μεταμορφώσει σε γουρούνι με το σώμα ανθρώπου. Ο Porco βγάζει, πλέον, τα προς το ζειν δουλεύοντας ως κυνηγός επικυρηγμένων και προστατεύοντας τα πλοία της Αδριατικής από πειρατές της θάλασσας και του αέρα. Στις ελεύθερές του ώρες φλερτάρει με τη Gina, την ιδιοκτήτρια ενός ξενοδοχείου και κλαμπ, και κάνει παρέα με την Fio, μια ταλαντούχα νεαρή σχεδιάστρια και μηχανικό αεροπλάνων. Τα πιο adult θέματα της πολιτικής και του ανεπλήρωτου έρωτα κάνουν για πρώτη φορά την εμφάνισή τους σε έργο του Miyazaki, αλλά κεντρικό ρόλο αυτή τη φορά έχει η αγάπη του σκηνοθέτη για τα αεροπλάνα και την πτήση. Οι λεπτομέρειες με τις οποίες παρουσιάζονται τα αεροσκάφη και ο τρόπος με τον οποίο δημιουργούνται και λειτουργούν σε συνδυασμό με τις εκπληκτικές σκηνές των αερομαχιών φανερώνουν την νοσταλγία που έχει ο Miyazaki για την πρώιμη εποχή της αεροπλοΐας. Όλα αυτά, μαζί με το ρομάντσο της υπόθεσης κάνουν την ταινία να αποπνέει την ίδια αίσθηση με τις παλιές περιπέτειες του Χόλυγουντ, σε σημείο που μπορεί κάποιος να φανταστεί ακόμα και τον Errol Flynn στο ρόλο του πρωταγωνιστή. Πρόσφατα, ο Miyazaki δήλωσε πως μία από τις δύο επόμενες ταινίες που θα σκηνοθετήσει θα είναι το sequel του Porco Rosso, και πως έχει ήδη έτοιμο ένα σενάριο με τίτλο "Porco Rosso - The Final Sortie" ("Porco Rosso - H Τελευταία Αποστολή").
Ο Miyazaki σκηνοθετεί στην ουσία ένα δράμα εποχής με παρεισφρύοντα στοιχεία του φανταστικού, που εκτυλίσσεται στην Ιαπωνία της περιόδου Muromachi (14ος-16ος αιώνας μ.Χ.) και φέρνει πάλι στο προσκήνιο οικολογικά και περιβαλλοντικά μηνύματα. Ο Ashitaka, πρίγκηπας μιας αγροτικής φυλής, αντιμετωπίζει έναν δαίμονα-αγριογούρουνο που επιτίθεται στο χωριό του, αλλά πέφτει θύμα μιας κατάρας και πρέπει να φύγει στην εξορία για να βρει τρόπο να την αντιστρέψει ή να πεθάνει. Φτάνοντας στην Πόλη του Σιδήρου γνωρίζει την San, μια κοπέλα που ζει μαζί με λύκους-πνεύματα και ανακαλύπτει πως το Πνεύμα του Δάσους είναι το μόνο που μπορεί να τον σώσει. Η ταινία ήταν πολύ επιτυχημένη στην Ιαπωνία, αλλά βρήκε κοινό και στους σινεφίλ ευρωπαϊκούς και αμερικάνικους κύκλους, που θεώρησαν πως πρόκειται για μια περιβαλλοντική παραβολή ειπωμένη μέσα από το πρίσμα της ιαπωνικής μυθολογίας. Ο Roger Ebert την περιέλαβε στη λίστα του με τις 10 καλύτερες ταινίες της χρονιάς, και πρόσφατα το γνωστό κινηματογραφικό περιοδικό Empire την έβαλε στη λίστα με τις 500 καλύτερες κινηματογραφικές ταινίες όλων των εποχών. Για τον Miyazaki, όμως, τα 16 χρόνια που πέρασε γράφοντας και ξαναγράφοντας το σενάριο της ταινίας και το γεγονός πως έλεγξε ένα προς ένα τα 144.000 σχεδιασμένα καρέ της και έκανε μικροδιορθώσεις σε περισσότερα από τα μισά, ήταν αρκετό για να τον ωθήσει σε μία άδεια αναπάυσεως. Όπως, μάλιστα, είχε δηλώσει και ο ίδιος, δεν γνώριζε αν η άδεια αυτή θα έληγε ή αν θα αποφάσιζε να βγει στην σύνταξη για να ξεκουραστεί.
Η ταινία που έβγαλε τον Miyazaki από την άδειά του ήταν και αυτή που έμελλε να τον καθιερώσει στον παγκόσμιο κινηματογράφο ως τον σημαντικότερο καρτουνίστα και "παραμυθά" των τελευταίων δεκαετιών. Κατά τη διάρκεια της άδειάς του ο Miyazaki φιλοξενήθηκε από μία φιλική του οικογένεια, της οποίας η 10χρονη κόρη του έκανε τόση εντύπωση που αποφάσισε, όπως λέει ο ίδιος, να της "χαρίσει μια ταινία" και να βασίσει την πρωταγωνίστρια πάνω της. H 10χρονη Chihiro μετακομίζει με τους γονείς της σε ένα προάστειο της Ιαπωνίας. Μετά, όμως, από μία "παρεξήγηση" σε ένα ερημωμένο λούνα-παρκ βρίσκεται παγιδευμένη σε ένα χαμάμ για θεούς, ημίθεους και πνεύματα και πρέπει όχι μόνο να δουλέψει εκεί για να βρει τρόπο να ξεφύγει, αλλά και να αντιστρέψει την κατάρα που έχει μεταμορφώσει τους γονείς της σε γουρούνια. Οι εμπειρίες της Chihiro στον φανταστικό αυτό κόσμο συμβολίζουν το πέρασμά της στην ενηλικίωση συμβαδίζοντας με ένα από τα αγαπημένα θέματα του Miyazaki: αυτό της "σφυρηλάτησης" του χαρακτήρα μέσα από την σκληρή δουλειά. Η Chihiro μεταμορφώνεται από ένα γκρινιάρικο, κακομαθημένο και απαισιόδοξο κορίτσι σε μια κοπέλα που δουλεύει σκληρά, είναι υπεύθυνη, αισιόδοξη και έχει μάθει να νοιάζεται για τους άλλους και να τους φροντίζει. Τα περιβαλλοντικά μηνύματα του Miyazaki κάνουν και πάλι την εμφάνισή τους, μαζί με το κοινωνικό σχόλιο. Ο Miyazaki αποφεύγει να παρουσιάσει μια άσπιλη εικόνα του παρελθόντος ή του κόσμου της φαντασίας, δείχνοντας έτσι πως οι κίνδυνοι και οι απειλές δεν είναι πάντα εξωτερικές αλλά μπορούν να προέρχονται και εκ των έσω. Η ταινία γνώρισε την αποθέωση από τους κριτικούς κινηματογράφου σε όλο τον κόσμο και κέρδισε πολλά διεθνή βραβεία, μεταξύ των οποίων και το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας Κινουμένων Σχεδίων της χρονιάς. Την ίδια χρονιά στην Ιαπωνία ξεπέρασε σε εισπράξεις τον "Τιτανικό" και έγινε η πιο κερδοφόρα ταινία στην ιστορία του ιαπωνικού κινηματογράφου. Το Βρετανικό Κινηματογραφικό Ινστιτούτο, μάλιστα, την συμπεριέλαβε στη λίστα με τις "50 ταινίες που πρέπει να δει κάποιος ως την ηλικία των 14 ετών", και το περιοδικό Empire την κατέταξε 10η ανάμεσα στις "100 καλύτερες ταινίες του παγκόσμιου κινηματογράφου".
Μόλις η δεύτερη ταινία του Miyazaki που δεν στηρίζεται σε χαρακτήρες και ιστορία που δημιούργησε ο ίδιος (μετά το "Castle Of Cagliostro"), το "Κινούμενο Κάστρο" βασίζεται στην ομώνυμη νουβέλα της της βρετανίδας Diana Wynne Jones. H ιστορία της νεαρής Sophie, πωλήτριας καπέλων, που μεταμορφώνεται σε γριά από μια μάγισσα και βρίσκει καταφύγιο στο κινούμενο κάστρο του μάγου Howl προσφέρει γόνιμο έδαφος στον Miyazaki για τα γνώριμα, πλέον, θέματά του της ενηλικίωσης και του πολιτικού σχολιασμού, ιδωμένα μέσα από μία ιστορία αγάπης σε καιρό πολέμου. Ο Miyazaki, μάλιστα, διαφοροποιεί σε κάποια σημεία τους χαρακτήρες της ταινίας σε σχέση με την παρουσίασή τους στη νουβέλα, προκειμένου να τους ενσωματώσει πιο αποτελεσματικά στην προσωπική του φιλειρηνική φιλοσοφία και κοσμοθεωρία. Το γεγονός, πάντως, πως ο σκηνοθέτης δεν δουλεύει με δικό του πρωταρχικό υλικό γίνεται αισθητό όλο και περισσότερο όσο προχωρά η ταινία, καθώς ο Miyazaki δίνει μεγαλύτερο βάρος στην οπτική αφήγηση οδηγώντας το φιλμ σε μία σχεδόν αφηρημένη, ιμπρεσσιονιστική κλιμάκωση. Η ταινία ήταν ιδιαίτερα πετυχημένη μετά τον θρίαμβο του "Spirited Away" στα Όσκαρ, και εισέπραξε σχεδόν 232 εκατ. δολλάρια παγκοσμίως, γίνοντας έτσι μία από τις πιο κερδοφόρες ταινίες στην ιστορία του ιαπωνικού σινεμά. Τόσο για τους κριτικούς, όμως, όσο και για τους φαν του σκηνοθέτη, η ταινία θεωρείται ως μία από τις πιο "αδύναμες" δημιουργίες του.
H δεύτερη πιο "παιδική" ταινία του Miyazaki αφηγείται την ιστορία της Ponyo, ενός χρυσόψαρου-κοριτσιού που γίνεται φίλος με τον 5χρονο Sosuke και προσπαθεί να γίνει αληθινό κορίτσι, χωρίς να υπολογίζει την αντίδραση του πατέρα της, στο υποθαλλάσιο κάστρο του οποίου ζούσε μέχρι τότε, ούτε των άλλων πνευμάτων και θεοτήτων της θάλασσας. Τα οικολογικά μηνύματα του σκηνοθέτη αυτή τη φορά στρέφονται προς τη θάλασσα και τη μόλυνσή της από τις δραστηριότητες των ανθρώπων, και ο Miyazaki καταφέρνει να τα ισορροπήσει άψογα μαζί με την ιστορία της φιλίας μεταξύ της Ponyo και του Sosuke, που έχει όλα τα φόντα να εξελιχθεί σε μια ιστορία αγάπης. Η ταινία είναι ένα πραγματικό κατόρθωμα από οπτικής πλευράς, αφού ο Miyazaki αποφάσισε να μην χρησιμοποιηθούν καθόλου υπολογιστές και τα πάντα να είναι σχεδιασμένα και ζωγραφισμένα από ανθρώπινα χέρια. Αυτός ήταν και ο λόγος που η ταινία απέσπασε διθυραμβικές κριτικές από την πλειοψηφία των κριτικών, καθώς και πολλά διεθνή βραβεία και διακρίσεις. Και το κινηματογραφικό κοινό τίμησε, όμως, τον Miyazaki στην πατρίδα του, καθώς η ταινία έσπασε ρεκόρ ανοίγοντας ταυτόχρονα σε 481 αίθουσες στην Ιαπωνία και κάνοντας συνολικές εισπράξεις 15 δις γιεν (περίπου 153 εκατ. δολλάρια).
Ο υπέροχος κύριος Hayao Miyazaki φαίνεται, ευτυχώς για τους θεατές, πως δεν έχει κουραστεί ακόμα. Πριν από λίγους μήνες, το Studio Ghibli ανακοίνωσε πως υπέγραψε συμφωνία με τον σκηνοθέτη για δύο ακόμα ταινίες μέσα στα επόμενα τρία χρόνια. Ως τότε, όλες τις παραπάνω ταινίες (εκτός από το "Castle Of Cagliostro") μπορείτε να τις βρείτε και στα βιντεοκλάμπ με ελληνικούς υπότιτλους. Και μην παραλείψετε βλέποντας το "Spirited Away" να δείτε στα extras του DVD το ντοκυμαντέρ από τα γυρίσματα, για να παρακολουθήσετε από πρώτο χέρι έναν εκπληκτικό δημιουργό εν δράσει.
Castle In The Sky (1986)
Η πρώτη ταινία που δημιούργησε ο Miyazaki στο νεοσύστατο Studio Ghibli αφηγείται την ιστορία της Sheeta, ενός κοριτσιού που έχει στην κατοχή της ένα πολύτιμο φυλαχτό. Σύμφωνα με τον θρύλο, οι άνθρωποι στις αρχαίες εποχές είχαν φτιάξει ολόκληρες πόλεις που πετούσαν στον αέρα. Λόγω, όμως, μιας άγνωστης καταστροφής οι πόλεις αυτές καταστράφηκαν όλες και οι άνθρωποι αναγκάστηκαν να ξαναζήσουν στο έδαφος όπως πριν. Μία μόνο πόλη, όπως λέει ο θρύλος, έμεινε απείραχτη: η Laputa, που εξακολουθεί να ίπταται κρυμμένη μέσα στα σύννεφα μιας τρομακτικής καταιγίδας. Το φυλαχτό της Sheeta είναι φτιαγμένο από το ίδιο υλικό που κρατά την Laputa στον αέρα, γι'αυτό το κορίτσι γίνεται στόχος πειρατών αλλά και στρατιωτικών. Μοναδική της βοήθεια είναι ο Pazu, ένας νεαρός ανθρακωρύχος που την βρήκε και την βοήθησε μετά από την πρώτη προσπάθεια των πειρατών να κλέψουν το φυλαχτό της. Η ταινία έχει και αυτή σε πρώτο πλάνο τα χαρακτηριστικά του έργου του Miyazaki: Γυναίκα ως κεντρικός ήρωας, περιβαλλοντικά και αντιπολεμικά μηνύματα και χαρακτήρες που ξεπερνούν τους απλούς περιορισμούς του "καλού" και του "κακού". Η εμμονή του σκηνοθέτη με την πτήση και τις ιπτάμενες μηχανές είναι ακόμα πιο κεντρική και για πρώτη φορά ο Miyazaki παρουσιάζει όχι μόνο την καταστροφική, αλλά και την ευεργετική πλευρά της τεχνολογίας. Από οπτικής πλευράς η ταινία είναι πανέμορφη και η δράση πλούσια με σκηνές από κυνηγητά με τρένα ως εναέριες μάχες. Η ταινία, μάλιστα, αναδείχθηκε ως το δεύτερο καλύτερο anime όλων των εποχών από 80.000 άτομα που συμμετείχαν σε έρευνα του γιαπωνέζικου Υπουργείου Πολιτισμού το 2007.
My Neighbour Totoro (1988)
Η πιο "παιδική" από τις ταινίες του Miyazaki ακολουθεί 2 αδερφές, την 10χρονη Satsuki και την 4χρονη Mei καθώς μετακομίζουν με τον καθηγητή πατέρα τους σε μια αγροτική επαρχία της Ιαπωνίας. Τα κορίτσια δεν έχουν, μόνο, να προσαρμοστούν στο νέο τους περιβάλλον αλλά γνωρίζονται και με τα φιλικά "πνεύματα" του διπλανού δάσους, ιδιαίτερα με τον Totoro του τίτλου (που, παρεμπιπτόντως, έγινε και η μασκώτ του Studio Ghibli μετά την κυκλοφορία της ταινίας). Ο Miyazaki φέρνει πάλι σε πρώτο πλάνο την ομορφιά της φύσης όταν αυτή μένει καθαρή και απέιραχτη από τους ανθρώπους, και αυτή τη φορά τη συμπληρώνει με μια εμφανή νοσταλγία για τις λαϊκές παραδόσεις μιας πιο "αγνής" εποχής. Είναι η πρώτη ταινία του Miyazaki όπου η υπόθεση δεν προχωρεί μέσα από εντάσεις, συγκρούσεις και απειλές αλλά βασίζεται κυρίως στην εμπειρία, την εξερεύνηση από τα δύο κορίτσια και τις απλές, καθημερινές καταστάσεις που συναντούν, τις οποίες "φιλτράρει" μέσα από ένα παιδικό βλέμμα όπου το υπερφυσικό γίνεται φυσικό μέρος της παράδοσης. Ο απολύτως πειστικός τρόπος με τον οποίο φέρονται τα κορίτσια και αντιδρούν στις καταστάσεις που συναντούν δείχνει τη λεπτομέρεια με την οποία ο Hayao Miyazaki παρατηρεί τον πραγματικό κόσμο γύρω του και τον μεταφέρει στις ταινίες του. Πλούσια σε ανθρωποκεντρική κωμωδία με τον τρόπο που παρατηρεί τα δύο πειστικότατα, σχεδόν αληθινά κορίτσια, η ταινία εκπέμπει μια "ζεστασιά" που συμπληρώνεται από λίγη θλίψη, λίγο φόβο, λίγο θαυμασμό και λίγη διδακτικότητα, όπως και η ίδια η ζωή.
Kiki's Delivery Service (1989)
Στην ταινία αυτή ο Miyazaki αγγίζει ένα από τα αγαπημένα του θέματα, αυτό της ενηλικίωσης, και το προχωρεί ακόμα πιο μακριά εξετάζοντας την ίδια τη φύση της δημιουργικότητας και του ταλέντου, όπως και της δυσκολίες που συναντά κανείς καθώς ωριμάζει και ολοκληρώνεται ως άτομο είτε μέσα από τη σκληρή δουλειά, είτε από την τύχη ή την αυτοπεποίθηση που έχει. Η Kiki είναι μια 13χρονη εκπαιδευόμενη μάγισσα η οποία φεύγει από το χωριό της και την προστασία των δικών της, ακολουθώντας το έθιμο που θέλει τις μάγισσες να ζουν μόνες τους για 1 χρόνο μόλις γίνουν 13 χρονών προκειμένου να αποφασίσουν τί θέλουν να γίνουν στη ζωή τους. Παρέα, λοιπόν, με τον Jiji, τον ομιλώντα "εξυπνάκια" γάτο της, η Kiki μετακομίζει στην πόλη, πιάνει δουλειά σε ένα αρτοποιείο και, παράλληλα, μέσα από τις καταστάσεις που συνατά και τις γνωριμίες και φιλίες που κάνει προσπαθεί να ανακαλύψει ποιά πραγματικά είναι και τί ζητά από την υπόλοιπή της ζωή. Η ταινία ήταν η πρώτη στη συνεργασία του Studio Ghibli με τη Disney και έγινε η πιο πετυχημένη ταινία της χρονιάς στην Ιαπωνία με εισπράξεις 170 εκατ. γιεν (σχεδόν 19 εκατ. δολλάρια). Η Disney στη βάση της νέας συνεργασίας της με το Studio Ghibli κυκλοφόρησε την ταινία σε βίντεο στις ΗΠΑ, το οποίο πούλησε τον ίδιο χρόνο 1 εκατομμύριο αντίτυπα και ανακυρήχθηκε από το έγκυρο περιοδικό Entertainment Weekly ως το βίντεο της χρονιάς.
Porco Rosso (1992)
Η πιο "ενήλικη" ταινία του Miyazaki διηγείται την ιστορία ενός αντι-φασίστα αεροπόρου του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου, ο οποίος μετά από κάποιο επεισόδιο (που απλώς υπενίσσεται στην υπόθεση) έχει πέσει θύμα μιας κατάρας που τον έχει μεταμορφώσει σε γουρούνι με το σώμα ανθρώπου. Ο Porco βγάζει, πλέον, τα προς το ζειν δουλεύοντας ως κυνηγός επικυρηγμένων και προστατεύοντας τα πλοία της Αδριατικής από πειρατές της θάλασσας και του αέρα. Στις ελεύθερές του ώρες φλερτάρει με τη Gina, την ιδιοκτήτρια ενός ξενοδοχείου και κλαμπ, και κάνει παρέα με την Fio, μια ταλαντούχα νεαρή σχεδιάστρια και μηχανικό αεροπλάνων. Τα πιο adult θέματα της πολιτικής και του ανεπλήρωτου έρωτα κάνουν για πρώτη φορά την εμφάνισή τους σε έργο του Miyazaki, αλλά κεντρικό ρόλο αυτή τη φορά έχει η αγάπη του σκηνοθέτη για τα αεροπλάνα και την πτήση. Οι λεπτομέρειες με τις οποίες παρουσιάζονται τα αεροσκάφη και ο τρόπος με τον οποίο δημιουργούνται και λειτουργούν σε συνδυασμό με τις εκπληκτικές σκηνές των αερομαχιών φανερώνουν την νοσταλγία που έχει ο Miyazaki για την πρώιμη εποχή της αεροπλοΐας. Όλα αυτά, μαζί με το ρομάντσο της υπόθεσης κάνουν την ταινία να αποπνέει την ίδια αίσθηση με τις παλιές περιπέτειες του Χόλυγουντ, σε σημείο που μπορεί κάποιος να φανταστεί ακόμα και τον Errol Flynn στο ρόλο του πρωταγωνιστή. Πρόσφατα, ο Miyazaki δήλωσε πως μία από τις δύο επόμενες ταινίες που θα σκηνοθετήσει θα είναι το sequel του Porco Rosso, και πως έχει ήδη έτοιμο ένα σενάριο με τίτλο "Porco Rosso - The Final Sortie" ("Porco Rosso - H Τελευταία Αποστολή").
Princess Mononoke (1997)
Ο Miyazaki σκηνοθετεί στην ουσία ένα δράμα εποχής με παρεισφρύοντα στοιχεία του φανταστικού, που εκτυλίσσεται στην Ιαπωνία της περιόδου Muromachi (14ος-16ος αιώνας μ.Χ.) και φέρνει πάλι στο προσκήνιο οικολογικά και περιβαλλοντικά μηνύματα. Ο Ashitaka, πρίγκηπας μιας αγροτικής φυλής, αντιμετωπίζει έναν δαίμονα-αγριογούρουνο που επιτίθεται στο χωριό του, αλλά πέφτει θύμα μιας κατάρας και πρέπει να φύγει στην εξορία για να βρει τρόπο να την αντιστρέψει ή να πεθάνει. Φτάνοντας στην Πόλη του Σιδήρου γνωρίζει την San, μια κοπέλα που ζει μαζί με λύκους-πνεύματα και ανακαλύπτει πως το Πνεύμα του Δάσους είναι το μόνο που μπορεί να τον σώσει. Η ταινία ήταν πολύ επιτυχημένη στην Ιαπωνία, αλλά βρήκε κοινό και στους σινεφίλ ευρωπαϊκούς και αμερικάνικους κύκλους, που θεώρησαν πως πρόκειται για μια περιβαλλοντική παραβολή ειπωμένη μέσα από το πρίσμα της ιαπωνικής μυθολογίας. Ο Roger Ebert την περιέλαβε στη λίστα του με τις 10 καλύτερες ταινίες της χρονιάς, και πρόσφατα το γνωστό κινηματογραφικό περιοδικό Empire την έβαλε στη λίστα με τις 500 καλύτερες κινηματογραφικές ταινίες όλων των εποχών. Για τον Miyazaki, όμως, τα 16 χρόνια που πέρασε γράφοντας και ξαναγράφοντας το σενάριο της ταινίας και το γεγονός πως έλεγξε ένα προς ένα τα 144.000 σχεδιασμένα καρέ της και έκανε μικροδιορθώσεις σε περισσότερα από τα μισά, ήταν αρκετό για να τον ωθήσει σε μία άδεια αναπάυσεως. Όπως, μάλιστα, είχε δηλώσει και ο ίδιος, δεν γνώριζε αν η άδεια αυτή θα έληγε ή αν θα αποφάσιζε να βγει στην σύνταξη για να ξεκουραστεί.
Spirited Away (2001)
Η ταινία που έβγαλε τον Miyazaki από την άδειά του ήταν και αυτή που έμελλε να τον καθιερώσει στον παγκόσμιο κινηματογράφο ως τον σημαντικότερο καρτουνίστα και "παραμυθά" των τελευταίων δεκαετιών. Κατά τη διάρκεια της άδειάς του ο Miyazaki φιλοξενήθηκε από μία φιλική του οικογένεια, της οποίας η 10χρονη κόρη του έκανε τόση εντύπωση που αποφάσισε, όπως λέει ο ίδιος, να της "χαρίσει μια ταινία" και να βασίσει την πρωταγωνίστρια πάνω της. H 10χρονη Chihiro μετακομίζει με τους γονείς της σε ένα προάστειο της Ιαπωνίας. Μετά, όμως, από μία "παρεξήγηση" σε ένα ερημωμένο λούνα-παρκ βρίσκεται παγιδευμένη σε ένα χαμάμ για θεούς, ημίθεους και πνεύματα και πρέπει όχι μόνο να δουλέψει εκεί για να βρει τρόπο να ξεφύγει, αλλά και να αντιστρέψει την κατάρα που έχει μεταμορφώσει τους γονείς της σε γουρούνια. Οι εμπειρίες της Chihiro στον φανταστικό αυτό κόσμο συμβολίζουν το πέρασμά της στην ενηλικίωση συμβαδίζοντας με ένα από τα αγαπημένα θέματα του Miyazaki: αυτό της "σφυρηλάτησης" του χαρακτήρα μέσα από την σκληρή δουλειά. Η Chihiro μεταμορφώνεται από ένα γκρινιάρικο, κακομαθημένο και απαισιόδοξο κορίτσι σε μια κοπέλα που δουλεύει σκληρά, είναι υπεύθυνη, αισιόδοξη και έχει μάθει να νοιάζεται για τους άλλους και να τους φροντίζει. Τα περιβαλλοντικά μηνύματα του Miyazaki κάνουν και πάλι την εμφάνισή τους, μαζί με το κοινωνικό σχόλιο. Ο Miyazaki αποφεύγει να παρουσιάσει μια άσπιλη εικόνα του παρελθόντος ή του κόσμου της φαντασίας, δείχνοντας έτσι πως οι κίνδυνοι και οι απειλές δεν είναι πάντα εξωτερικές αλλά μπορούν να προέρχονται και εκ των έσω. Η ταινία γνώρισε την αποθέωση από τους κριτικούς κινηματογράφου σε όλο τον κόσμο και κέρδισε πολλά διεθνή βραβεία, μεταξύ των οποίων και το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας Κινουμένων Σχεδίων της χρονιάς. Την ίδια χρονιά στην Ιαπωνία ξεπέρασε σε εισπράξεις τον "Τιτανικό" και έγινε η πιο κερδοφόρα ταινία στην ιστορία του ιαπωνικού κινηματογράφου. Το Βρετανικό Κινηματογραφικό Ινστιτούτο, μάλιστα, την συμπεριέλαβε στη λίστα με τις "50 ταινίες που πρέπει να δει κάποιος ως την ηλικία των 14 ετών", και το περιοδικό Empire την κατέταξε 10η ανάμεσα στις "100 καλύτερες ταινίες του παγκόσμιου κινηματογράφου".
Howl's Moving Castle (2004)
Μόλις η δεύτερη ταινία του Miyazaki που δεν στηρίζεται σε χαρακτήρες και ιστορία που δημιούργησε ο ίδιος (μετά το "Castle Of Cagliostro"), το "Κινούμενο Κάστρο" βασίζεται στην ομώνυμη νουβέλα της της βρετανίδας Diana Wynne Jones. H ιστορία της νεαρής Sophie, πωλήτριας καπέλων, που μεταμορφώνεται σε γριά από μια μάγισσα και βρίσκει καταφύγιο στο κινούμενο κάστρο του μάγου Howl προσφέρει γόνιμο έδαφος στον Miyazaki για τα γνώριμα, πλέον, θέματά του της ενηλικίωσης και του πολιτικού σχολιασμού, ιδωμένα μέσα από μία ιστορία αγάπης σε καιρό πολέμου. Ο Miyazaki, μάλιστα, διαφοροποιεί σε κάποια σημεία τους χαρακτήρες της ταινίας σε σχέση με την παρουσίασή τους στη νουβέλα, προκειμένου να τους ενσωματώσει πιο αποτελεσματικά στην προσωπική του φιλειρηνική φιλοσοφία και κοσμοθεωρία. Το γεγονός, πάντως, πως ο σκηνοθέτης δεν δουλεύει με δικό του πρωταρχικό υλικό γίνεται αισθητό όλο και περισσότερο όσο προχωρά η ταινία, καθώς ο Miyazaki δίνει μεγαλύτερο βάρος στην οπτική αφήγηση οδηγώντας το φιλμ σε μία σχεδόν αφηρημένη, ιμπρεσσιονιστική κλιμάκωση. Η ταινία ήταν ιδιαίτερα πετυχημένη μετά τον θρίαμβο του "Spirited Away" στα Όσκαρ, και εισέπραξε σχεδόν 232 εκατ. δολλάρια παγκοσμίως, γίνοντας έτσι μία από τις πιο κερδοφόρες ταινίες στην ιστορία του ιαπωνικού σινεμά. Τόσο για τους κριτικούς, όμως, όσο και για τους φαν του σκηνοθέτη, η ταινία θεωρείται ως μία από τις πιο "αδύναμες" δημιουργίες του.
Ponyo On The Cliff (2008)
H δεύτερη πιο "παιδική" ταινία του Miyazaki αφηγείται την ιστορία της Ponyo, ενός χρυσόψαρου-κοριτσιού που γίνεται φίλος με τον 5χρονο Sosuke και προσπαθεί να γίνει αληθινό κορίτσι, χωρίς να υπολογίζει την αντίδραση του πατέρα της, στο υποθαλλάσιο κάστρο του οποίου ζούσε μέχρι τότε, ούτε των άλλων πνευμάτων και θεοτήτων της θάλασσας. Τα οικολογικά μηνύματα του σκηνοθέτη αυτή τη φορά στρέφονται προς τη θάλασσα και τη μόλυνσή της από τις δραστηριότητες των ανθρώπων, και ο Miyazaki καταφέρνει να τα ισορροπήσει άψογα μαζί με την ιστορία της φιλίας μεταξύ της Ponyo και του Sosuke, που έχει όλα τα φόντα να εξελιχθεί σε μια ιστορία αγάπης. Η ταινία είναι ένα πραγματικό κατόρθωμα από οπτικής πλευράς, αφού ο Miyazaki αποφάσισε να μην χρησιμοποιηθούν καθόλου υπολογιστές και τα πάντα να είναι σχεδιασμένα και ζωγραφισμένα από ανθρώπινα χέρια. Αυτός ήταν και ο λόγος που η ταινία απέσπασε διθυραμβικές κριτικές από την πλειοψηφία των κριτικών, καθώς και πολλά διεθνή βραβεία και διακρίσεις. Και το κινηματογραφικό κοινό τίμησε, όμως, τον Miyazaki στην πατρίδα του, καθώς η ταινία έσπασε ρεκόρ ανοίγοντας ταυτόχρονα σε 481 αίθουσες στην Ιαπωνία και κάνοντας συνολικές εισπράξεις 15 δις γιεν (περίπου 153 εκατ. δολλάρια).
Ο υπέροχος κύριος Hayao Miyazaki φαίνεται, ευτυχώς για τους θεατές, πως δεν έχει κουραστεί ακόμα. Πριν από λίγους μήνες, το Studio Ghibli ανακοίνωσε πως υπέγραψε συμφωνία με τον σκηνοθέτη για δύο ακόμα ταινίες μέσα στα επόμενα τρία χρόνια. Ως τότε, όλες τις παραπάνω ταινίες (εκτός από το "Castle Of Cagliostro") μπορείτε να τις βρείτε και στα βιντεοκλάμπ με ελληνικούς υπότιτλους. Και μην παραλείψετε βλέποντας το "Spirited Away" να δείτε στα extras του DVD το ντοκυμαντέρ από τα γυρίσματα, για να παρακολουθήσετε από πρώτο χέρι έναν εκπληκτικό δημιουργό εν δράσει.
Με το "Ταξίδι στη χώρα των θαυμάτων" (Spirited Away), μπήκα κι εγώ στο θαυμαστό κόσμο της φαντασίας -πέρα από κάθε όριο- του κυρίου Miyazaki. Σαγήνη είναι η λέξη που ίσως -αν μπορούσε- θα κάλυπτε το έργο αυτού του κυρίου.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜε το Κινούμενο Κάστρο (Howl's moving castle) με απογείωσε στην απόλυτη φαντασία.
Είναι μεγάλη υπόθεση να μπορεί κάποιος να σε κάνει να ξανανιώσεις παιδί.
Από τότε δεν σταματώ να ψάχνω κάποια από τις ταινίες του γιατί κάποιες μου έχου ξεφύγει και νιώθω ευτυχής για αυτό, κι αυτό επειδή δεν τα είδα όλα ακόμα από τον κύριο Miyazaki.
απλα μεγαλος δημιουργος!!!
ΑπάντησηΔιαγραφήειναι το ειδωλο μου θα εδινα τα παντα για να μπορω να τον γνωρισω ,ειναι απλα ενας απιστευτα δημιουργικος ανθρωπος,ολα του τα εργα απλα τελεια,να συνεχισει ετσι και γω θα ειμαι εκει να μπορω να τα βλεπω
ΑπάντησηΔιαγραφή